Mədə xərçənginin əlamətləri nələrdir?

Dünyanın bəzi yerlərində mədə xərçənginə daha çox rast gəlinir. Yaponiya, Malayziya, Çili, İslandiya kimi. Kişilərdə qadınlara nisbətən iki dəfə çox rast gəlinir. Ən çox rast gəlinən yaşlar 50-60-dır. Bundan əlavə, sosial-iqtisadi rifah səviyyəsi aşağı olan cəmiyyətlərdə yayılması daha çoxdur. Dünyada xərçəngdən ölüm hallarına görə mədə xərçəngi birinci yerdədir. Diyetinizə duzlu və hisə verilmiş qidaların daxil edilməsi mədə xərçəngi riskini artırır.

Mədə xərçənginin əlamətləri hansılardır?

Mədə xərçəngi adətən sinsi bir inkişaf mərhələsinə malikdir. Ən çox görülən simptom mədə nahiyəsində narahatlıq hissidir.

Ümumi simptomlara daxildir;

Çəki itkisi və qarın ağrısı,

Anoreksiya,

Halsızlıq,

ürəkbulanma,

qusma,

Mədədə şişkinlik hissi,

qaraciyər genişlənməsi,

Qarında maye yığılması və ya sarılıq kimi əlamətlərlə xəstələr həkimə müraciət edir.

Mədə xərçəngində həzm problemi, şişkinlik və iştahsızlıq kimi ümumi şikayətlər də görülə bilər. Mədə girişinə təsir edən xərçənglərdə udma çətinliyi, mədə çıxışına təsir edən xərçənglərdə isə qusma meydana gələ bilər. Heç bir xüsusi əlamət olmadan sinsi formada irəlilədiyi üçün əlamətlər göründüyü zaman artıq üst mərhələlərə çatacağı üçün yetkin bir insanda hər hansı həzm problemi zamanı endoskopiya edilməli və mədə vizual olaraq yoxlanılmalıdır.

Mədə xərçənginin diaqnozu və mərhələləri hansılardır?

Diaqnostik üsul yuxarı mədə-bağırsaq traktının endoskopiyasıdır. Bu üsulla mədənin daxili səthi tamamilə izlənilir və şübhəli bölgələrdən biopsiya alınaraq diaqnoz qoyulur. Diaqnoz nisbəti 95% -dən yuxarıdır.

Diaqnoz təsdiqləndikdən sonra xəstəliyin dərəcəsi kompüter tomoqrafiyası, maqnit rezonans və qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi ilə müəyyən edilir.

Diaqnozun digər üsulu laparoskopiyadır (ümumi anesteziya altında işıqlı kamera ilə qarın boşluğuna baxmaq).

• Mərhələ 0: Xərçəng yalnız mədənin daxili təbəqəsində olur.
• Mərhələ I: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:
• Şiş yalnız submukozal təbəqəyə yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 6-ya qədər limfa düyünlərində tapıla bilər.
• Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri limfa düyünlərinə və ya digər orqanlara yayılmamışdır.

Mərhələ II: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:

• Şiş yalnız submukozada olur. Xərçəng hüceyrələri 7-15 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
• Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 1-6 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
• Şiş mədənin xarici təbəqəsinə nüfuz edib. Xərçəng hüceyrələri limfa düyünlərinə və ya digər orqanlara yayılmamışdır.

Mərhələ III: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:

• Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 7-15 limfa düyünlərində olur.
• Şiş mədənin xarici təbəqəsinə nüfuz edib. Xərçəng hüceyrələri 1-15 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
• Şiş qaraciyər və ya dalaq kimi yaxınlıqdakı orqanlara yayılmışdır. Limfa düyünləri və ya uzaq orqan metastazları yoxdur.

Mərhələ IV: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:

• Xərçəng hüceyrələri 15-dən çox limfa düyünlərinə yayılmışdır.
• Şiş ətrafdakı orqanlara və ən azı 1 limfa düyününə yayılıb.
• Xərçəng hüceyrələri uzaq orqanlara yayılıb.

Mədə xərçəngi necə müalicə olunur?

Mədə xərçəngi multidisiplinar bir qrup tərəfindən müalicə olunur. Bu komandaya tibbi onkoloqlar, qastroenteroloqlar, cərrahlar və radiasiya onkoloqları daxildir. Müalicə şişin ölçüsü və yeri, xəstəliyin mərhələsi və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq planlaşdırılır. Mədə xərçənginin müalicəsi cərrahiyyə, kimyaterapiya və ya radioterapiyadan ibarətdir.

İrəli mərhələlərdə cərrahi müdaxiləyə əlavə olaraq kimyaterapiya və radiasiya terapiyası tətbiq oluna bilər. Əgər xəstəlik uzaq orqanlara yayılıbsa, yəni dördüncü mərhələdə əməliyyatdan uzaq durulur. Qısaca desək, mədə xərçənginin cərrahi müalicəsinin mümkün olması yaxşı xüsusiyyətdir. Digər müalicə üsulları xəstəliyi tamamilə aradan qaldırmaq deyil, xəstənin mümkün qədər uzun və rahat yaşamasına kömək etmək məqsədi daşıyır.

Gastrointestinal Stromal Şişlər: Bu şişlər çox xüsusi şişlərdir və tez-tez rast gəlinmir. Onları mədə-bağırsaq traktının hər yerində görmək olar, lakin onların tipik yeri mədədir. Onlar adətən mədədə qanaxma və bağırsaq tıxanmasıı və ya nazik bağırsaqda qanaxma ilə diqqət çəkirlər. Qanama şiddətli ola bilər və ya xroniki qan itkisi və anemiya kimi baş verə bilər. Onların əsas müalicəsi şişin cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Onkoloji müalicə də yüksək riskli şişlər üçün əməliyyatdan əvvəl və/yaxud əməliyyatdan sonra tətbiq oluna bilər.

Mədə xərçəngi üçün risk faktorları hansılardır?

Yaş: Əksər hallar 72 yaş və ya daha yuxarıdır.

İrq: Asiya və Afrika xalqlarında daha sıx qarılaşılır.

Cins: Kişilərdə daha çox rast gəlinir.

Pəhriz: Hisə verilmiş, duzlu, turşu və ya həddindən artıq duzlu qidalar yeyən insanların mədə xərçəngi riski daha yüksəkdir.

Helicobacter pylori (HP) infeksiyası: HP ümumiyyətlə mədədə yaşayan və xoralara səbəb olan bir bakteriya növüdür. HP infeksiyasına qarşı antikorların olması ilə birlikdə mədə xərçəngi riskinin 6 dəfə artdığı müəyyən edilmişdir.

Siqaret: Siqaret çəkənlərdə risk daha yüksəkdir.

Mədə əməliyyatıları

Xroniki atrofik qastritin olması (mədə səthinin uzun müddətli iltihabı)

Zərərli anemiya (mədəyə təsir edən və B12 vitamininin malabsorbsiyasına səbəb olan qan xəstəliyi) və ailədə poliplərin olması riski artırır.