Ketogenik Pəhriz

Ketogenik pəhriz (KP), kifayət qədər proteinlə birlikdə yüksək yağlı, aşağı karbohidratlı bir pəhriz olaraq təyin olunur və enerji mənbəyi kimi karbohidratlar yerinə yağlardan istifadə etməyi təşviq edir. Bu karbohidrat qəbulunun azalması keton cisimlərinin istehsalını və “ketozis” olaraq bilinən bir metabolik vəziyyəti induksiya edir. Ketozis zamanı beyin və digər orqanlar enerji mənbəyi kimi ketonlardan istifadə edir. Ketozisi izləmək üçün nəfəs analizatorlarından istifadə etmək olar və ya qan və sidik nümunələrində keton testləri aparıla bilər.

Ketogenik Pəhrizin Formaları

Klinik tətbiqlərdə müxtəlif ketogenik pəhriz formaları istifadə olunur, gündəlik icazə verilən karbohidrat miqdarı 20 ilə 50 qram arasında dəyişir. Bu miqdar fərdin metabolik vəziyyətinə, çəki itirmə hədəflərinə və izlənilən konkret ketogenik pəhriz planına görə dəyişir.

Epilepsiya tutmalarının idarə olunması üçün hazırlanmış klassik ketogenik pəhriz, yağlara nisbətən protein və karbohidratın 4:1 nisbətindən ibarətdir. Orta zəncirli trigliseridlər (MCT) əsaslı KP, yüksək MCT məzmunu ilə ümumi kalorilərin yarısını təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. Son zamanlarda məşhur olan Modifikasiya edilmiş Atkins pəhrizi və aşağı qlisemik indeks pəhrizi, ketogenik pəhrizin daha az məhdudlaşdırıcı növləridir.

Ketogenik Pəhrizin Faydaları

Ketogenik pəhrizin faydalarına nümunələr:

• Simpatik fəaliyyət artımına bağlı enerji sərfiyyatında artım və çəki itkisi
• Keton cisimlərinin istifadəsi və ghrelin hormonunun azalmasına bağlı iştah azalması
• İnsulin sekresiyasında azalma
• Dəyişmiş lipid metabolizması səbəbindən metabolik səmərəlilik
• Bilişsel performansın artması

Beyin enerji mənbəyi kimi qlükoza yerinə keton cisimlərini istifadə etdiyindən beyin hüceyrələri arasında sinaptik əlaqələr artaraq daha sürətli fokuslanma təmin edilə bilər. Bu səbəbdən ketogenik pəhriz, 1900-cu illərin əvvəllərindən bəri, xüsusən uşaqlıq dövründə, epilepsiya müalicəsi üçün ən yaygın terapevtik metodlardan biridir.

Ketogenik Pəhrizdə Yemək Tərkibi

Ketogenik bir yeməkdə yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər və aşağı qlisemik indeksli meyvələr istifadə olunur və alınan kalorilərin təxminən 5-10%-ni bu karbohidrat mənbələri təşkil edir. Lif, karbohidrat hesabına daxil edilməyən, ümumi karbohidratdan çıxılmalıdır.

Omega-3 baxımından zəngin balıq əti və digər heyvansal protein mənbələri isə ümumi kalorinin 20-25%-ini; avokado kimi sağlam yağ mənbələri, kokos kimi orta zəncirli yağ turşuları, yağlı toxumlar isə 70%-ini təşkil edir. Bu makrobesin paylanması fərdin metabolik vəziyyətinə və tətbiq olunması lazım olan nisbətlərə görə dəyişə bilər.

Ketogenik pəhrizdə elektrolit tarazlığının qorunması vacibdir, buna görə sodyum, maqnezium və kalium ehtiyacı qədər qəbul edilməli və lazım gəldikdə multivitamin əlavələri həkim nəzarətində istifadə edilməlidir. Qəbizlik şikayətlərini önləmək üçün lif baxımından zəngin, aşağı karbohidratlı tərəvəzlər seçilməli; kifayət qədər su istehlakı ilə birlikdə uyğun lif əlavələri alınmalıdır.

Ketogenik Pəhrizdə Qaçınılmalı Qidalar

• Şirin içkilər
• Taxıllar, nişasta qrupu, düyü, makaron, buğda əsaslı məhsullar və s.
• Çoxlu meyvələr (məhdud miqdarda aşağı qlisemik indeksli meyvələr xaricində)
• Smoothie, dondurma, konfet və işlənmiş şəkər tərkibli qidalar
• Kök tərəvəzlər, məsələn kartof, yerkökü, yer alma və s.
• Trans yağlar
• Şirin alkoqollu içkilər

Gizli Karbohidratlar:

• Şəkər tərkibli soya və ya badam südləri kimi inək südü alternativləri
• Ətirli süd və içkilər
• Ketçup, pomidor sousu, salat sosları və s.
• Az yağlı və ya yağsız, amma daha çox karbohidrat tərkibli məhsullar
• Şəkərsiz və ya əlavə şəkərsiz etiketli məhsullar (təbii şəkər etiketləmesi)
• Bir çox tatlandırıcı (yüksək fruktozlu qarğıdalı siropu, agave nektarı, bal, bəkməz, meyvə şirəsi konsentratı)

Ketogenik Pəhrizə Uyğun Reseptlər

Keto Ton Balığı Hamburgeri

Tərkibi:

• 100 g qızardılmış ton balığı dilimləri
• ¼ əzilmiş avokado ilə 1 x/q zeytun yağı və limon sousu
• 1 ç/q mayonez
• 1 orta boy bibər
• 2 böyük kahı yarpağı

Hazırlanması:
Ton balığını, bibər dilimlərini və mayonezli avokado sousunu kahı yarpaqlarına bükün və ləzzətlə yeyin.

Somon Salatı

Tərkibi:

• Bir ovuc ispanaq, yaşıl soğan
• ½ orta boy pomidor
• 1 xiyar
• ½ avokado
• Zeytun yağı, limon sousu
• 80 g qızardılmış somon

Hazırlanması:
Bütün tərkibləri bir qabda qarışdırın. Sousu əlavə edin və zövqə görə ədviyyatlayın. Nuş olsun!

Keto İçeceyi

Tərkibi:

• 150 ml kokos südü
• 5-6 dondurulmuş çiyələk/moruq
• 1 ç/q kokos yağı

Hazırlanması:
Bütün tərkibləri blenderdə qarışdırın və təravətləndirici içkini zövq alın.