B12 (B12 vitamini) çatışmazlığının (defisiti) əlamətləri nələrdir?
Bədənimizdə B12 vitamini; DNT sintezi, enerji istehsalı və mərkəzi sinir sisteminin funksiyası kimi proseslərdə iştirak edən vacib bir vitamindir. Vitamin B12 təbii olaraq müxtəlif qidalarda olan suda həll olunan bir vitamindir.
Vitamin bir çox qidada olsa da, B12 vitamini çatışmazlığı tez-tez olur. Bu vəziyyət tez-tez məhdud pəhrizlər, malabsorbsiya, müəyyən tibbi vəziyyətlər və ya B12-nin udulmasına mane olan dərmanların istifadəsi nəticəsində yaranır.
B12 (B12 vitamini) çatışmazlığını necə bilmək olar?
Norma üçün, 300 pg/ml-dən yuxarı B12 səviyyələri normal, 200-300 pg/ml səviyyələri sərhəd, 200 pg/ml-dən aşağı səviyyələr isə B12 vitamini çatışmazlığı hesab olunur.
Bədənin B12 vitamini ehtiyacı gündəlik 2-3 mkq təşkil edir. Hamilə və süd verən qadınlarda B12 vitamininə gündəlik ehtiyac daha yüksəkdir. B12 vitamini insan orqanizmində çox mühüm biokimyəvi reaksiyalarda iştirak etdiyi üçün klinik məqsədlər üçün B12 ölçüsü 500-800 pq/ml intervalında saxlanılmalıdır. 800 pg/ml və yuxarı ölçülər yüksək vitamin B12 dəyərlərini göstərir.
B12 vitamini yaş irəliləməsinə parallel olaraq azaldığı üçün çatışmazlıq daha çox qocalarda rastlanılır. Bu o demək deyil ki, uşaqlar və gənclərdə, o cümlədən hamilə və süd verən qadınlarda B12 çatışmazlığı problemi olmur.
Kimlər vitamin B-12 analizi verməlidir?
Bədənimiz təbii olaraq B-12 vitamini istehsal etmir. Balıq, ət və süd məhsulları kimi heyvan mənşəli məhsullardan əldə edilir. B-12 vitamini çatışmazlığı riski olan insanlara aşağıdakılar daxildir:
- qocalar,
- uşaqlar,
- vegeterianlar,
- Diabetli şəxslər,
- Mədə əməliyyatı olmuş şəxslər,
- Crohn və ya Çölyak xəstəliyi kimi mədə-bağırsaq xəstəlikləri olan insanlar
- Xroniki mədə yanması (qıcqırma) üçün proton pompası inhibitorlarından istifadə edən insanlar
B12 vitamini çatışmazlığının səbəbləri nələrdir?
Zərərli anemiya: vitamin B12; Mədədən ifraz olunan daxili faktorla birləşərək nazik bağırsaqdan sorulur. Zərərli anemiya autoimmun xəstəlikdir və B12 çatışmazlığının səbəblərindən biridir.
Autoimmun xəstəliklərdə; İmmunitet sistemi zərərli mikroorqanizmlər əvəzinə bədənin öz hüceyrələrinə qarşı mübarizə aparır. Nəticədə immunitet sisteminin hədəfində olan toxumalarda zədələnmə baş verir. Zərərli anemiyada; İmmunitet sistemi mədədən daxili faktor ifraz edən hüceyrələrə hücum edir. Bu zaman daxili faktorun ifrazı azalır. Daxili faktor azaldığı üçün, B12 ilə kifayət qədər komplekslər əmələ gətirə bilməz.
Nəticədə B12-nin udulması azalır və serum B12 konsentrasiyası azalır. Zərərli anemiyanın dəqiq səbəbi bilinməsə də, onun 60 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox müşahidə edilir. Vitiliqo kimi başqa bir autoimmun xəstəliyi olan insanlarda daha çox rast gəlinir.
Pəhriz: B12-nin qeyri-kafi qəbulu da vitamin çatışmazlığına səbəb olur. Ət, balıq, süd və süd məhsulları kimi qidalar B12 ilə zəngindir. Pəhrizdə bu qidalardan kifayət qədər istifadə etməyən insanlarda çatışmazlıq yarana bilər. Qidalanmanın təsirləri dərhal görünməyə bilər. Çünki insan bədənində B12 ehtiyatı təxminən 2-4 il üçün kifayətdir.
Mədə problemləri: Mədə əməliyyatı olan insanlarda vitamin çatışmazlığı yarana bilər. Mədənin daxili səthini azaldan cərrahi prosedurlar, məsələn, qastrektomiya B12 udulmasını azalda bilər.
Bağırsaq problemləri: Bağırsağın daxili səthini əhatə edən epitelin pisləşməsi bağırsaqdan sorulan maddələrin sorulmasına mane olur. Çölyak xəstəliyi və Crohn xəstəliyi kimi vəziyyətlər də bağırsaqdan B12 udulmasını azalda bilər.
Funksional B12 çatışmazlığı: Bu vəziyyətdə olan insanlar, serum B12 konsentrasiyası normal səviyyədə olsa da, çatışmazlıqla əlaqəli simptomlara malikdirlər. Bu insanlardakı problem B12-nin hüceyrələrarası daşınmasında problemlərdir.
B12 çatışmazlığının yaratdığı fəsadlar nələrdir?
Vitamin B12; Bədən üçün lazım olan bir çox reaksiyalarda iştirak etdiyi üçün onun çatışmazlığı bir çox müxtəlif orqanlarla əlaqəli simptomlara səbəb ola bilər. Məsələn, B12 çatışmazlığı baş ağrısı və ya çəki itkisi ilə özünü biruzə verə bilər.
B12 çatışmazlığının ən əhəmiyyətli əlamətlərindən biri anemiyadır. Anemiya qanda olan və oksigenin toxumalara daşınmasından məsul olan qırmızı qan hüceyrələrinin çatışmazlığı və ya oksigen daşımaqdan məsul olan hemoglobin molekulunun istehsalında yaranan problemlərdir. Bunun nəticəsində qan toxumalara kifayət qədər oksigeni daşıya bilmir.
B12 çatışmazlığı anemiyasının simptomları:
halsızlıq,
yorğunluq,
nəfəs darlığı,
özündən getmə hissi,
baş ağrısı,
solğunluq,
ürək döyüntüsü,
Anoreksiya,
Və arıqlamaq kimi qeyd etmək olar.
B12 çatışmazlığı anemiyaya səbəb olmaqla yanaşı, aşağıdakı simptomlara da səbəb ola bilər:
Dəridə solğun sarı rəng,
Ağrılı və qırmızı dil,
uyuşuqluq,
yeriş və hərəkət tərzində dəyişiklik,
görmədə problemlər kimi qəbul edilə bilər.
B12 çatışmazlığının psixoloji əlamətləri:
əsəbilik,
depressiya,
düşüncə və davranış dəyişikliyi,
yaddaş, qavrama və mühakimə kimi idrak qabiliyyətlərinin azalmasıdır.
B12 çatışmazlığı necə müalicə edilir?
B12 vitamini çatışmazlığının müalicəsi üçün müxtəlif üsullar mövcuddur. Müvafiq müalicə metodunu seçərkən, çatışmazlığa səbəb olan vəziyyəti müəyyən etmək vacibdir. Əsas səbəb müəyyən edildikdən sonra bu səbəb müalicə edilməlidir. Məsələn, vegan pəhrizində olan insanlarda pəhriz B12 qəbulu qeyri-kafi ola bilər. Bu insanlarda B12 çatışmazlığı müalicə edildikdən sonra xəstəliyin təkrarlanmaması üçün vitamin əlavələri tövsiyə oluna bilər.
B12 çatışmazlığının müalicəsi oral (ağızla) və parenteral (iynə yolu ilə) tətbiq oluna bilər.
Ağız yolu ilə müalicə; Gündə 250-1000 mkq (mikroqram) olaraq 1 həftə ərzində hər gün, sonra 2 həftə ərzində həftədə 2 gün, sonra isə 1-2 həftə ərzində həftədə bir dəfə verilir. Bu müalicə üsulundan istifadə edilərkən xəstənin mütəmadi olaraq müalicəyə davam edib-etmədiyi yoxlanılmalıdır.
B12 səviyyəsi nəzarət üçün müntəzəm olaraq ölçülə bilər. Yüngül və orta dərəcədə B12 çatışmazlığı olan yaşlılarda daha üstün metoddur. İstifadə asan olduğu üçün uşaqlar tərəfindən istifadə edilə bilər.
Parenteral (iynə) müalicə, həmçinin B12 çatışmazlığı inyeksiyası kimi tanınır; Gündə 100-1000 mkq dozada əzələdaxili və ya dərialtı olaraq 1 həftə ərzində hər gün, sonra 2 həftə ərzində həftədə 2 dəfə, sonra isə 1-2 həftə ərzində həftədə bir dəfə yeridilir.
Mədə və bağırsaqlarla əlaqəli xəstəliklərdə B12-nin sorulması pozulur. Bu xəstələrə ağızdan müalicənin aparılması fayda vermir, çünki absorbsiya pozulur. Nevroloji simptomları olan xəstələrdə terapiyası daha uzun müddət davam edə bilər.
B12 çatışmazlığı zamanı necə qidalanmalı?
B12 çatışmazlığının qarşısını almaq üçün nəzərə alınmalı ən mühüm amillərdən biri pəhrizdir.
Pəhrizdən alınması lazım olan gündəlik B12 miqdarı; 1 yaşa qədər körpələr üçün 0,5 mkq; 1-13 yaş üçün 1-2 mkq; 14 yaşdan yuxarı insanlar üçün 2,4 mkq tövsiyə olunur. Bu miqdar hamilə qadınlarda 2,6 mkq, süd verən qadınlarda isə 2,8 mkq-a qədər yüksəlir.
Pəhrizinizin B12 vitamini baxımından kafi olmasını təmin etmək, əlavə bir xəstəliyiniz olmadıqca sizi B12 çatışmazlığından qoruyur.
B12 çatışmazlığı olanlar nə yeməlidirlər: Çatışmazlıqdan xilas olmaq və heç vaxt B12 çatışmazlığından əziyyət çəkməmək üçün qızıl balıq, qırmızı ət, tuna balığı, istiridye, süd və süd məhsulları kimi B12 ilə zəngin qidaları diyetinizə əlavə edə bilərsiniz.
B12 çatışmazlığı olanlar nə yeməməlidirlər: Alkoqol orqanizmdə B12 səviyyəsini azalda bilər.
B12 vitamini ilə zəngin qidalar hansılardır?
Tərkibində B12 olan qidaların müntəzəm istehlakı çatışmazlığın inkişafının qarşısının alınmasında ən vacib addımdır. B12 ilə zəngin qidalar ümumiyyətlə heyvan mənşəli qidalardır.
Qaraciyər və dalaq kimi içalat,
Midiya, istiridyə, krivet kimi qabıqlı balıqlar,
Farel, siyənək, skumbriya və tuna,
süd, qatıq, pendir,
Yumurta aparıcı mənbələrdir.
B12 çatışmazlığının səbəb olduğu nəticələri hansılardır?
B12 çatışmazlığı anemiyaya səbəb ola bilər. Çatışmazlığı müalicə olunmayan və anemiyası ağırlaşan xəstələrdə oksigeni toxumalara daşımaq qabiliyyəti azalır. Ürək bu azalmanı kompensasiya etmək üçün daha sürətli işləyir və nəbz artır. Bu uzun müddət davam edərsə, ürək güclü yığılma qabiliyyətini itirir və ürək çatışmazlığına gətirib çıxara bilər.
Xəstədə nevroloji dəyişikliklər müşahidə oluna bilər. Görmə problemləri, yaddaş itkisi, hərəkətlərdə koordinasiya itkisi və uyuşma B12 çatışmazlığının təsirləri arasındadır. Nevroloji dəyişikliklərin adətən müalicəsi olmur.
B12 çatışmazlığı müvəqqəti sonsuzluğa səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən çatışmazlıq düzəldildikdə aradan qalxır.
B12 çatışmazlığının əsas səbəbi zərərli anemiya olduqda, xəstələrdə mədə xərçəngi riski artır.
Hamiləlik dövründə B12 çatışmazlığı sinir borusu qüsurları kimi tanınan çox ciddi nəticələrə səbəb olur. Bu pozuntular körpənin onurğa beyninin inkişaf etməməsi və kəllə və beynin bəzi hissələrinin olmaması ola bilər.
Hamilə qadınlarda B12 səviyyələri yaxından izlənilməli və lazım olduqda əlavələrin köməyi ilə B12 səviyyələri normal həddə saxlanılmalıdır.
